Ông bà có được quyền nuôi cháu khi cha mẹ ly hôn? Quy định và điều kiện cụ thể theo luật hiện hành

Tóm tắt tình huống:

Một cặp vợ chồng trẻ có con 5 tuổi chuẩn bị ly hôn do người chồng rượu chè và người vợ ngoại tình. Ông bà nội mong muốn nhận nuôi cháu vì lo con dâu có thể tái hôn, con trai nghiện rượu không thể chăm sóc tốt. Tuy nhiên, câu hỏi đặt ra là liệu ông bà có được quyền nuôi cháu khi cha mẹ ly hôn hay không.

1. Cơ sở pháp lý về quyền nuôi con sau ly hôn

Theo Điều 81 Luật Hôn nhân và gia đình 2014, sau khi ly hôn, cha mẹ vẫn có quyền và nghĩa vụ trông nom, chăm sóc, nuôi dưỡng, giáo dục con. Tòa án sẽ ưu tiên giao con cho cha hoặc mẹ căn cứ vào quyền lợi mọi mặt của đứa trẻ.

Nếu con từ đủ 7 tuổi trở lên, Tòa phải xem xét nguyện vọng của con.
Chỉ khi cả cha và mẹ đều không đủ điều kiện nuôi dưỡng, Tòa mới xem xét giao con cho người giám hộ hoặc thân nhân khác theo Điều 85 và 86 Luật Hôn nhân và gia đình.

2. Khi nào ông bà có thể được giao quyền nuôi cháu

Ông bà chỉ được quyền nuôi cháu trong một số trường hợp đặc biệt, cụ thể là:

Cả cha và mẹ đều bị Tòa án hạn chế quyền nuôi con (ví dụ: bạo lực, nghiện rượu, vi phạm nghiêm trọng nghĩa vụ trông nom, có lối sống đồi trụy…).

Cha mẹ bị tước quyền nuôi con theo bản án của Tòa.

Cả hai qua đời hoặc mất năng lực hành vi dân sự, không ai đủ khả năng chăm sóc con.

Trong các trường hợp này, ông bà nội hoặc ngoại có thể được chỉ định làm người giám hộ hợp pháp và trực tiếp nuôi cháu.

3. Trường hợp của bạn

Dù con trai nghiện rượu và con dâu ngoại tình, nếu Tòa không hạn chế quyền của họ, thì ông bà không thể trực tiếp được giao nuôi cháu.
Tuy nhiên, nếu chứng minh được cả hai cha mẹ đều không đủ điều kiện, ông bà có thể:

Làm đơn gửi Tòa án hoặc cơ quan bảo vệ trẻ em đề nghị xem xét quyền nuôi dưỡng tạm thời.

Chứng minh điều kiện thực tế tốt hơn cha mẹ cháu, như:

Thu nhập ổn định (15 triệu đồng/tháng là yếu tố tích cực).

Môi trường sống an toàn, đầy đủ tình cảm và không có bạo lực.

Có thời gian và sức khỏe chăm sóc trẻ.

4. Quyền thăm nom, chu cấp nếu không được giao nuôi

Nếu ông bà không được trực tiếp nuôi cháu, vẫn có quyền:

Thăm nom, chăm sóc, đón cháu về chơi (theo Điều 82 và 83 Luật Hôn nhân và gia đình).

Có thể thỏa thuận với cha mẹ cháu về việc hỗ trợ chi phí, nuôi dưỡng, học tập.

Tòa án cũng có thể ấn định quyền thăm nom cụ thể nếu hai bên mâu thuẫn.

5. Lời khuyên thực tế

Trước mắt, không nên đòi quyền nuôi ngay mà nên đề xuất cùng chăm sóc hoặc đón cháu về ở tạm khi bố mẹ cháu đang tranh chấp.

Thu thập chứng cứ về hành vi bạo lực hoặc bỏ bê của cha mẹ (nếu có).

Nếu tình trạng cháu bị bỏ mặc, nên liên hệ cơ quan bảo vệ trẻ em hoặc UBND xã để được hỗ trợ pháp lý trước khi nộp đơn ra Tòa.