Công nhân làm ngắn hạn – Công ty có phải đóng bảo hiểm xã hội?

Tóm tắt tình huống

Trong lĩnh vực xây dựng và một số ngành nghề khác, nhiều doanh nghiệp thường thuê công nhân làm việc ngắn hạn, chỉ vài ngày hoặc vài tuần. Điều này khiến không ít doanh nghiệp băn khoăn: Liệu có bắt buộc phải đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) cho những công nhân làm việc ngắn hạn này hay không?
Để trả lời, cần căn cứ vào quy định hiện hành về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc và loại hợp đồng lao động được ký kết.

Quy định pháp luật về đối tượng phải tham gia BHXH
Theo Điều 2 Luật Bảo hiểm xã hội 2014, người lao động là công dân Việt Nam thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc khi:
Làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hoặc xác định thời hạn từ đủ 1 tháng trở lên.
Dù hợp đồng có tên gọi khác (ví dụ: hợp đồng cộng tác, khoán việc…), nhưng nếu có nội dung trả lương, có sự quản lý, giám sát của một bên thì vẫn được coi là hợp đồng lao động theo luật định.
Như vậy, nếu công nhân ký hợp đồng từ 1 tháng trở lên, doanh nghiệp bắt buộc phải đóng BHXH cho họ, kể cả khi công việc chỉ mang tính thời vụ.

Các trường hợp không phải đóng BHXH

Không phải mọi công nhân ngắn hạn đều thuộc diện đóng BHXH. Luật cũng quy định những trường hợp sau không bắt buộc tham gia:
Người lao động nghỉ việc từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng mà không hưởng lương.
Người lao động nghỉ ốm đau, thai sản từ 14 ngày trở lên trong tháng.
Người lao động chỉ ký hợp đồng thử việc (không phải hợp đồng lao động).
Trong các trường hợp này, người sử dụng lao động không phải đóng BHXH, và người lao động cũng không được tính thời gian tham gia BHXH.

Chế tài xử phạt khi không đóng BHXH đúng quy định

Doanh nghiệp có nghĩa vụ đăng ký và đóng BHXH đầy đủ cho người lao động thuộc diện bắt buộc. Nếu cố tình trốn tránh, mức xử phạt hành chính có thể lên tới 1 triệu đồng/người lao động chưa tham gia, đồng thời buộc phải truy nộp toàn bộ số tiền BHXH còn thiếu kèm lãi suất chậm nộp.
Trong một số trường hợp nghiêm trọng, hành vi trốn đóng BHXH còn có thể bị xử lý hình sự theo Điều 216 Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017).

Lời khuyên cho doanh nghiệp và người lao động

Doanh nghiệp cần rà soát kỹ loại hợp đồng ký kết với công nhân, tránh việc “lách luật” bằng cách ký hợp đồng thử việc kéo dài để không đóng BHXH, vì điều này tiềm ẩn nhiều rủi ro pháp lý.
Người lao động nên nắm rõ quyền lợi của mình để yêu cầu tham gia BHXH khi đủ điều kiện, đảm bảo được hưởng các chế độ về ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí…
Trong trường hợp phát sinh tranh chấp về BHXH, người lao động có thể gửi đơn khiếu nại đến cơ quan lao động hoặc khởi kiện tại tòa án có thẩm quyền.

Kết luận

Việc công nhân làm ngắn hạn có phải tham gia BHXH hay không không phụ thuộc đơn thuần vào “thời gian vài ngày hay vài tháng”, mà cốt lõi nằm ở loại hợp đồng và điều kiện lao động thực tế. Doanh nghiệp cần tuân thủ quy định để tránh vi phạm, còn người lao động cần hiểu rõ quyền lợi của mình để không bị thiệt thòi.