Chia đất thừa kế thế nào khi chị dâu giấu sổ đỏ?

Tóm tắt tình huống

Bố mẹ mất không để lại di chúc, để lại mảnh đất 340m² và căn nhà do hai ông bà xây dựng. Sau khi anh trai qua đời, chị dâu cùng các cháu tiếp tục sinh sống tại đây và giữ toàn bộ sổ đỏ, không đồng ý chia tài sản cho ba người con còn lại. Gia đình băn khoăn liệu có thể chia thừa kế khi người đang giữ sổ đỏ không hợp tác và cần làm thủ tục như thế nào.

1. Căn cứ pháp lý về thừa kế

Theo Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, khi người để lại di sản không có di chúc hợp pháp, việc chia thừa kế sẽ theo pháp luật.
Theo Điều 651 Bộ luật Dân sự, hàng thừa kế thứ nhất gồm:
“Vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết.”
Như vậy, khi bố mẹ qua đời, bốn người con (gồm anh trai, hai chị gái và bạn) đều là đồng thừa kế hàng thứ nhất — mỗi người có quyền hưởng ¼ giá trị tài sản của bố mẹ.
Do anh trai đã mất sau bố mẹ, phần di sản mà anh được hưởng sẽ được chuyển cho vợ và các con của anh theo quy định tại Điều 652 Bộ luật Dân sự (thừa kế thế vị).

2. Có cần sổ đỏ gốc để chia di sản không?

Khi thực hiện thủ tục công chứng văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế, pháp luật yêu cầu phải có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất của người để lại di sản, tức Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất (sổ đỏ).
Cụ thể, khoản 2 Điều 57 Luật Công chứng 2014 nêu rõ:
“Trường hợp di sản là quyền sử dụng đất thì hồ sơ công chứng phải có giấy tờ chứng minh quyền sử dụng đất của người để lại di sản đó.”
Do đó, trong trường hợp chị dâu đang giữ sổ đỏ mà không giao nộp, hồ sơ công chứng phân chia di sản sẽ không thể thực hiện được trực tiếp. Tuy nhiên, vẫn có hướng xử lý pháp lý khi người thừa kế không hợp tác.

3. Hướng xử lý khi bị giấu sổ đỏ

Bước 1: Yêu cầu hòa giải tại UBND xã
Ba chị em cần nộp đơn yêu cầu hòa giải tranh chấp thừa kế tại UBND xã nơi có đất. Cơ quan này có trách nhiệm mời các bên lên làm việc.
Nếu chị dâu không hợp tác hoặc không giao sổ, UBND sẽ lập biên bản hòa giải không thành, làm căn cứ cho bước tiếp theo.

Bước 2: Khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện
Sau khi hòa giải không thành, bạn có quyền khởi kiện ra Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có đất để yêu cầu:
Chia di sản thừa kế của bố mẹ theo pháp luật.
Buộc người đang giữ sổ đỏ giao nộp lại cho cơ quan có thẩm quyền.
Hủy bỏ hoặc điều chỉnh quyền sử dụng đất nếu đã bị kê khai, sang tên trái quy định.
Tòa án có thể yêu cầu cơ quan đăng ký đất đai cung cấp bản sao hồ sơ gốc, phong tỏa quyền sử dụng đất trong thời gian giải quyết để tránh việc sang nhượng, tặng cho trái phép.

4. Kết luận

Trong trường hợp bố mẹ mất không để lại di chúc, di sản là quyền sử dụng đất sẽ được chia đều cho các con. Việc chị dâu giữ sổ đỏ không làm mất quyền thừa kế của các đồng thừa kế khác. Nếu người giữ sổ không hợp tác, các đồng thừa kế có quyền yêu cầu hòa giải hoặc khởi kiện ra Tòa án để được chia phần tài sản hợp pháp của mình.