Có quyền yêu cầu chia thừa kế ngay khi mẹ còn sống

Tóm tắt tình huống

Người hỏi là con trai cả trong gia đình 3 anh em. Bố mất, không để lại di chúc. Tài sản gồm: nhà ở, sổ tiết kiệm 1 tỷ đồng và một thửa đất, hiện do mẹ quản lý. Các em không ai yêu cầu chia di sản, chỉ riêng người con trai cả do cần vốn làm ăn nên muốn nhận phần thừa kế của mình. Tuy nhiên, mẹ phản đối, cho rằng bà còn sống thì chưa chia chác. Người hỏi băn khoăn: liệu mình có quyền yêu cầu chia thừa kế ngay khi mẹ còn sống hay phải chờ đến khi cả mẹ qua đời?

Quy định pháp luật về thời điểm mở thừa kế

Theo Điều 611 Bộ luật Dân sự 2015, thời điểm mở thừa kế là khi người có tài sản chết.
Như vậy, khi bố mất, khối tài sản do ông để lại (nhà, đất, sổ tiết kiệm…) đã trở thành di sản thừa kế, bất kể hiện nay do ai quản lý.

Ai được hưởng thừa kế trong trường hợp này?

Vì bố mất không để lại di chúc, nên di sản sẽ được chia theo pháp luật (Điều 650 BLDS).
Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: vợ (mẹ), các con (3 anh em), cha mẹ của bố (nếu còn sống).
Do đó, người hỏi có quyền hưởng phần di sản của bố ngay từ khi mở thừa kế, chứ không cần chờ đến khi mẹ qua đời.

Có thể yêu cầu chia thừa kế khi mẹ còn sống không?

Về mặt pháp lý, câu trả lời là Có. Bạn có quyền khởi kiện yêu cầu tòa án chia di sản thừa kế của bố ngay khi mẹ còn sống, vì mẹ cũng chỉ là một trong những người thừa kế chứ không có quyền quyết định giữ toàn bộ tài sản.
Tuy nhiên, trên thực tế, nếu gia đình đồng thuận để mẹ quản lý thì việc chia có thể trì hoãn. Khi có mâu thuẫn, bất kỳ người thừa kế nào cũng có quyền khởi kiện yêu cầu chia.

Thủ tục yêu cầu chia di sản thừa kế

Thu thập giấy tờ: giấy chứng tử của bố, giấy tờ chứng minh quan hệ (sổ hộ khẩu, giấy khai sinh), giấy tờ nhà đất, sổ tiết kiệm…
Hòa giải trong gia đình: trao đổi để đạt được sự đồng thuận.
Nếu không thỏa thuận: nộp đơn khởi kiện tại tòa án nơi có bất động sản (nếu có đất, nhà) hoặc nơi cư trú của mẹ (người đang quản lý di sản).
Tòa án giải quyết: xác định phần di sản và chia theo quy định pháp luật.

Lời khuyên

Pháp luật cho phép bạn yêu cầu chia di sản ngay bây giờ, nhưng việc này dễ dẫn đến mâu thuẫn, căng thẳng với mẹ và các em.
Nếu chỉ vì mục đích huy động vốn, bạn nên cân nhắc giải pháp khác trước khi khởi kiện, vì chia thừa kế khi mẹ còn sống có thể ảnh hưởng lớn đến tình cảm gia đình.

👉 Kết luận: Về mặt luật, bạn có quyền đòi chia phần thừa kế của bố dù mẹ còn sống, nhưng việc thực hiện cần cân nhắc giữa quyền lợi kinh tế và giá trị tình cảm trong gia đình.