Bị chặn xe gây sự, đánh trả gây thương tích có vi phạm pháp luật?

Trong bối cảnh an ninh trật tự phức tạp, nhiều người đi đường bị nhóm thanh niên chặn xe, mang theo hung khí hoặc vỏ chai bia để gây sự, hành hung. Câu hỏi đặt ra là: nếu trong trường hợp bị tấn công trước và người dân chống trả gây thương tích cho đối phương thì có bị coi là phạm tội hay không?

Quyền phòng vệ chính đáng theo pháp luật

Bộ luật Hình sự 2015 (sửa đổi, bổ sung 2017) quy định rõ về phòng vệ chính đáng tại Điều 22. Theo đó:
Phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả cần thiết để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân, của người khác hoặc của Nhà nước, trước hành vi tấn công trái pháp luật.
Người phòng vệ chính đáng không phải chịu trách nhiệm hình sự, dù hậu quả có thể gây thiệt hại cho người tấn công.
Điều này có nghĩa, nếu bạn bị chặn xe và tấn công trước, việc phản kháng để tự bảo vệ bản thân sẽ được pháp luật thừa nhận.

Trường hợp vượt quá giới hạn phòng vệ

Nếu việc chống trả vượt quá mức cần thiết – ví dụ dùng vũ lực mạnh hơn mức cần thiết để vô hiệu hóa nguy cơ – thì có thể bị coi là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng. Khi đó, người chống trả có thể bị truy cứu theo tội:
Cố ý gây thương tích do vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng (Điều 136 BLHS).
Trường hợp gây chết người, có thể bị xem xét trách nhiệm nặng hơn tùy vào hậu quả.
Như vậy, yếu tố quan trọng để phân biệt giữa phòng vệ chính đáng và vượt quá phòng vệ nằm ở mức độ chống trả có thật sự cần thiết, tương xứng với hành vi tấn công hay không.

Tình thế cấp thiết

Ngoài phòng vệ chính đáng, pháp luật còn quy định về tình thế cấp thiết (Điều 23 BLHS). Đây là trường hợp hành động để ngăn chặn một nguy cơ gây hại ngay tức khắc, nhưng gây ra thiệt hại nhỏ hơn so với cái hại cần ngăn chặn. Ví dụ: đẩy ngã người cầm hung khí để bảo vệ bản thân. Trong tình huống này, người thực hiện cũng không phải chịu trách nhiệm hình sự.

Cách ứng xử đúng khi gặp tình huống

Để hạn chế rủi ro pháp lý, người dân nên lưu ý:
Ưu tiên thoát thân: Tránh đối đầu trực diện, tìm cách rời khỏi hiện trường an toàn.
Báo ngay cho công an: Liên hệ số điện thoại khẩn cấp hoặc nhờ người dân xung quanh hỗ trợ.
Ghi nhận chứng cứ: Nếu có thể, sử dụng điện thoại ghi hình làm bằng chứng rằng mình bị tấn công trước.
Chỉ chống trả trong mức cần thiết: Khi buộc phải tự vệ, hãy dừng lại ngay khi đã thoát khỏi nguy hiểm, tránh tiếp tục gây thương tích nặng cho đối phương.

Kết luận

Pháp luật Việt Nam thừa nhận quyền phòng vệ chính đáng của công dân. Nếu bạn bị tấn công trước và phản kháng ở mức cần thiết, bạn không vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, nếu hành động vượt quá giới hạn, gây hậu quả nghiêm trọng, bạn có thể bị xem xét trách nhiệm hình sự.
Lời khuyên là nên giữ bình tĩnh, tránh xung đột trực tiếp, sử dụng quyền phòng vệ một cách phù hợp và báo cơ quan chức năng để được bảo vệ.