Anh trai tự ý sang tên sổ đỏ sau khi mẹ mất không để lại di chúc – Người em có thể đòi lại phần thừa kế?

Trong thực tế, không ít trường hợp xảy ra tranh chấp về quyền thừa kế tài sản sau khi cha mẹ mất, đặc biệt là liên quan đến nhà đất – tài sản có giá trị lớn. Một bạn đọc đã chia sẻ tình huống: mẹ mất không để lại di chúc, nhưng người anh đã tự ý đứng tên toàn bộ sổ đỏ. Câu hỏi đặt ra là: liệu hành vi này có đúng pháp luật không, và người em có thể làm gì để bảo vệ quyền lợi của mình?

1. Cơ sở xác lập quyền sở hữu tài sản sau khi cha mẹ mất

Theo thông tin bạn đọc cung cấp:
Cha mất năm 2020, có di chúc để lại toàn bộ nhà đất cho mẹ.
Mẹ là người đứng tên sổ đỏ hợp pháp sau khi nhận thừa kế từ cha.
Năm 2023, mẹ mất không để lại di chúc.
Gia đình chỉ có hai anh em ruột, ông bà nội, ngoại đều đã mất.
Căn cứ vào Điều 650 Bộ luật Dân sự 2015, khi người để lại di sản không có di chúc, di sản sẽ được chia theo pháp luật. Hàng thừa kế thứ nhất bao gồm: vợ/chồng, cha mẹ ruột, con ruột. Trong trường hợp này, người được hưởng di sản thừa kế là hai anh em – mỗi người có quyền hưởng 50% giá trị tài sản mẹ để lại.

2. Việc anh trai tự ý sang tên toàn bộ sổ đỏ có hợp pháp không?

Việc sang tên quyền sử dụng đất từ mẹ sang cho một người con (trong khi có 2 người thừa kế theo pháp luật) chỉ hợp pháp khi có sự đồng thuận, thống nhất ý chí của các đồng thừa kế. Nếu người anh:
Tự ý kê khai và làm thủ tục khai nhận di sản mà không có chữ ký đồng thuận của người em,
Hoặc cố tình giấu di sản, kê khai sai lệch thông tin,
Thì hành vi đó có dấu hiệu xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của người đồng thừa kế. Cụ thể, có thể xem là chiếm đoạt tài sản thừa kế trái pháp luật.

3. Người em có thể làm gì để bảo vệ quyền lợi?

Trong trường hợp này, bạn có thể:
Gửi đơn yêu cầu hòa giải tại UBND xã/phường nơi có bất động sản, yêu cầu người anh cùng tiến hành thủ tục phân chia lại di sản.
Nếu hòa giải không thành, bạn có thể khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có bất động sản để yêu cầu:
Hủy giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đã sang tên trái phép;
Xác định lại hàng thừa kế và phân chia tài sản đúng theo pháp luật.
Hồ sơ khởi kiện cần chuẩn bị gồm: giấy tờ tùy thân, giấy khai tử của mẹ, sổ hộ khẩu, giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, giấy tờ chứng minh quan hệ thừa kế (giấy khai sinh của bạn và anh trai), và các bằng chứng khác (nếu có) chứng minh việc anh trai tự ý làm hồ sơ.

4. Lưu ý về thời hiệu khởi kiện

Thời hiệu khởi kiện phân chia di sản thừa kế theo pháp luật là 10 năm kể từ thời điểm người để lại di sản chết. Do đó, nếu mẹ bạn mất năm 2023, bạn vẫn còn thời gian hợp pháp để yêu cầu chia di sản đến năm 2033.

Kết luận:

Trong trường hợp mẹ mất không để lại di chúc, tài sản thừa kế là nhà đất phải được chia đều cho hai anh em. Việc người anh tự ý sang tên sổ đỏ đứng tên một mình mà không có sự đồng ý của người em là trái pháp luật. Người em có quyền yêu cầu tòa án bảo vệ quyền lợi của mình thông qua thủ tục khởi kiện chia thừa kế.