Tự vệ làm chết người khi dưới 18 tuổi, có bị phạt tù?

Tóm tắt tình huống

Nhiều vụ bạo lực học đường gần đây dẫn đến thương tích nặng, thậm chí tử vong. Phụ huynh và học sinh lo lắng: nếu học sinh bị tấn công và buộc phải tự vệ, nhưng hành vi chống trả dẫn đến chết người, em đó có phải đi tù? Pháp luật quy định thế nào về phòng vệ chính đáng và vượt quá giới hạn phòng vệ khi người thực hiện dưới 18 tuổi?

Phòng vệ chính đáng – không phải tội phạm

Theo khoản 1 Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015, phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả cần thiết để bảo vệ bản thân hoặc người khác khỏi nguy cơ xâm hại trực tiếp. Trong trường hợp này, pháp luật không xem đó là tội phạm.

Ví dụ:
Một học sinh bị nhóm côn đồ truy đuổi, dồn vào đường cụt, không ai cứu giúp. Để thoát thân, em chống trả làm kẻ tấn công tử vong. Đây là phòng vệ chính đáng, học sinh không bị trách nhiệm hình sự.

Khi nào bị coi là vượt quá phòng vệ?

Khoản 2 Điều 22 quy định: vượt quá giới hạn phòng vệ là chống trả vượt quá mức cần thiết, không tương xứng với mức độ nguy hiểm.

Ví dụ:
Bị bạn học cầm gậy đánh, một học sinh giật được gậy và có thể bỏ chạy hoặc đánh vào tay – chân để ngăn chặn, nhưng thay vào đó lại đánh mạnh vào đầu có chủ đích gây tử vong. Đây là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng.

Trong trường hợp này, người thực hiện có thể bị truy cứu theo:

Tội giết người do vượt quá phòng vệ chính đáng; hoặc

Tội cố ý gây thương tích dẫn đến chết người do vượt quá phòng vệ (Điều 136 Bộ luật Hình sự 2015).

Học sinh dưới 18 tuổi chịu trách nhiệm thế nào?

Theo Điều 12 Bộ luật Hình sự:

Độ tuổi Trách nhiệm
Dưới 16 tuổi Không bị truy cứu hình sự với tội vượt quá phòng vệ làm chết người
Từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi Có thể bị truy cứu, nhưng được áp dụng chế tài nhẹ hơn người trưởng thành

Biện pháp xử lý đặc thù đối với người chưa thành niên:

Có thể không phạt tù, mà áp dụng biện pháp giáo dục tại địa phương, hoặc cải tạo không giam giữ (Điều 100 BLHS).

Nếu bị phạt tù, mức án không quá 3/4 mức tối đa theo luật (Điều 101 BLHS).

Như vậy, học sinh dưới 18 tuổi khi tự vệ dẫn đến chết người:

Không bị truy cứu nếu hành vi đúng phòng vệ chính đáng.

Có thể bị truy cứu nhưng xử lý nhẹ nếu vượt quá phòng vệ.

Dưới 16 tuổi: miễn trách nhiệm trong tội danh này.

Khuyến nghị cho học sinh – phụ huynh – nhà trường

Báo ngay cho thầy cô, phụ huynh, cơ quan chức năng khi bị đe dọa, bắt nạt.

Không tự xử bằng bạo lực nếu còn cách tránh thoát.

Nhà trường cần xây dựng cơ chế phản ứng nhanh, bảo vệ học sinh bị bạo lực.

Phụ huynh nên hướng dẫn con kỹ năng ứng phó, tìm sự hỗ trợ thay vì đối đầu.

Bảo vệ bản thân là quyền, nhưng cần đúng luật và đúng mức để tránh rủi ro pháp lý.