Bị chặn xe gây chuyện, tôi có được đánh trả gây thương tích?

Tóm tắt tình huống

Người lao động đi làm về khuya thường xuyên qua các tuyến đường vắng, lo ngại bị nhóm “quái xế” chặn đường, gây sự hoặc tấn công vô cớ. Trong trường hợp bị tấn công trước, nếu phản kháng để tự vệ nhưng làm đối phương bị thương hoặc tử vong, người tự vệ có bị truy cứu trách nhiệm hình sự hay không? Pháp luật quy định tự vệ chính đáng và vượt quá giới hạn tự vệ ra sao?

Phòng vệ chính đáng – quyền được pháp luật bảo vệ

Khoản 1 Điều 22 Bộ luật Hình sự 2015 quy định:

Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.

Phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả cần thiết để bảo vệ:

Tính mạng

Sức khỏe

Tài sản

Quyền, lợi ích hợp pháp của bản thân hoặc người khác

Nếu bạn đang đi đường và bị nhóm thanh niên ép xe, dùng hung khí đe dọa, đánh đập trước thì việc bạn chống trả để bảo vệ tính mạng là hoàn toàn hợp pháp, không phải chịu trách nhiệm hình sự.

Ví dụ:
Một nhóm thanh niên chặn đầu xe, xông vào đánh bạn bằng gậy sắt. Bạn dùng mũ bảo hiểm đánh trả để tạo khoảng cách và chạy thoát. Hành vi này được xem là phòng vệ chính đáng.

Khi nào tự vệ trở thành hành vi phạm tội?

Pháp luật chỉ bảo vệ hành vi chống trả cần thiết. Nếu bạn chống trả quá mức cần thiết, hành vi sẽ bị coi là vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng.

Khoản 2 Điều 22 BLHS 2015:

Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết, không phù hợp mức độ nguy hiểm của hành vi tấn công.

Nếu vượt quá, bạn có thể bị truy cứu các tội:

Cố ý gây thương tích do vượt quá phòng vệ chính đáng (Điều 136 BLHS)

Giết người do vượt quá phòng vệ chính đáng (Điều 126 BLHS)

Ví dụ về vượt quá:
Đối phương chỉ tát hoặc xô bạn, nhưng bạn dùng dao đâm nhiều nhát gây tử vong. Đây được xem là hành vi vượt quá phòng vệ.

Bạn có bị đi tù nếu gây thương tích hoặc chết người khi tự vệ?

✔ Không bị truy cứu nếu là phòng vệ chính đáng.
✔ Có thể bị truy cứu nếu vượt quá giới hạn.

Tuy nhiên, trong thực tế, cơ quan điều tra sẽ xem xét rất kỹ:

Đối phương có vũ khí không?

Tấn công bạn trước hay bạn chủ động gây chuyện?

Mức độ nguy hiểm tại thời điểm xảy ra vụ việc

Bạn có còn cách nào khác để tránh nguy hiểm không?

Hành vi chống trả có nhằm mục đích thoát thân hay trả thù?

Nếu bạn bị đe dọa trực tiếp đến tính mạng (dao, mã tấu, hung khí), việc chống trả gây thương tích nặng hoặc gây chết người vẫn có thể được xem là phòng vệ chính đáng.

Hành xử thế nào khi bị ép xe – gây sự?

✅ 1. Tránh đối đầu nếu có thể

Giảm tốc độ, chuyển hướng vào khu dân cư, trạm xăng, chốt dân phòng

Không dừng xe ở khu vực vắng

✅ 2. Gọi hỗ trợ ngay lập tức

Gọi 113

Gọi bảo vệ khu dân cư, người thân, hoặc dùng tính năng SOS trên điện thoại

✅ 3. Nếu buộc phải tự vệ

Chỉ chống trả vừa đủ để thoát thân, không nhằm gây thương vong

Không chủ động truy đuổi hoặc đánh trả sau khi đã thoát khỏi nguy hiểm

✅ 4. Trình báo ngay cho công an

Cung cấp diễn biến sự việc

Giao nộp camera hành trình, mũ bảo hiểm, quần áo, hình ảnh hiện trường

Yêu cầu trưng cầu giám định thương tích nếu bạn bị tấn công

Việc trình báo sớm giúp bạn được pháp luật bảo vệ và tránh bị hiểu sai là người tấn công.

✅ Kết luận

Bạn được quyền tự vệ khi bị tấn công vô cớ. Nếu hành vi chỉ nhằm bảo vệ tính mạng và thoát khỏi nguy hiểm thì không bị truy cứu trách nhiệm hình sự. Chỉ khi chống trả quá mức cần thiết mới bị xử lý theo luật.